Mentaal welbevinden speelt een belangrijke rol op de werkvloer. In dit artikel leggen Johanneke de Groot en Raimond van Dijk, beiden van Rienks Arbodienst, uit wat mentaal welbevinden is en welke invloed medewerkers en werkgevers hierop hebben.
Johanneke de Groot werkt als bedrijfsmaatschappelijk werker. “Mensen die op een bepaalde manier een disbalans voelen, kunnen bij mij terecht om dingen op een rij te zetten. We kijken naar waar het vandaan komt en waar het naartoe kan.”
Raimond van Dijk werkt als adviseur arbeid en gezondheid. “Ik ben gespecialiseerd in het vraagstuk omtrent verzuim. Voor bedrijven pak ik de opvolging rondom verzuimmeldingen op.”
Mentaal welbevinden
Mentaal welbevinden is een ontzettend breed thema. In de kern gaat het over aspecten als tevredenheid, geluk en kwaliteit van leven. En activiteiten en klachten die daar invloed op hebben. Daar zijn legio onderwerpen aan te koppelen. Onder meer stress, werkdruk, angst, verdriet, rouw, depressie, somberheid, life events, vertrouwen en je veilig voelen.
Zodra iemands mentaal welbevinden uit balans is, kan dit een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van psychosociale klachten. Helaas ervaren steeds meer mensen dit soort klachten. Het is een bekende oorzaak van verzuim.
Raimond: “In de praktijk zie ik een duidelijke toename van verzuim door psychosociale klachten. In 45% van de verzuimgevallen ligt de oorzaak hier. Er wordt meer gevraagd van medewerkers. Dit in combinatie met huishoudelijke taken en maatschappelijke druk. De roep om de GGZ en specifieke hulp wordt ook groter. Dat zijn ontwikkelingen die ook invloed kunnen hebben op iemands mentale welbevinden.“
Waar psychosociale klachten vroeger meer als een taboe gezien werden, is het nu over het algemeen beter bespreekbaar geworden. Johanneke: “Je ziet dat bedrijfsartsen en adviseurs in de verzuimopvolging niet meer enkel naar de klachten kijken, maar steeds vaker naar de mogelijke oorzaak. Dat nodigt mensen uit om eerder over psychosociale klachten en hun mentale welbevinden te praten.
Privé en werk is met elkaar verweven
Soms hoor je mensen zeggen “Ik heb mijzelf bij elkaar geraapt en ben gewoon naar werk gegaan”. Het is echter niet zo dat wanneer je de drempel van werk over gaat, je je opeens heel anders voelt. Daarbij heeft jouw mentaal welbevinden grote invloed op jouw prestaties op het werk. Daarom is het belangrijk om hoe je je voelt serieus te nemen en er werk van te maken.
Johanneke: “Als persoon ben je één, privé en werk zijn met elkaar verbonden en je neemt beiden dus mee naar je werkplek. In de basis zijn er tal van activiteiten die invloed kunnen hebben op iemands mentale welbevinden. Op het werk is het voor veel mensen belangrijk om eigen regie te ervaren, zelf keuzes te maken en zich gezien en gewaardeerd te voelen. Daarbij is het van belang dat zij in een veilige omgeving werken waar zij authentiek kunnen zijn en fouten mogen maken. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van zaken die impact kunnen hebben op het mentale welbevinden. Dat er in ieders leven dingen gebeuren waar je geen invloed op hebt is onvermijdelijk. Het gaat er uiteindelijk om hoe je ermee omgaat.”
Raimond: “Ieder mens beschikt over een elastiek met een bepaalde weerbaarheid. De een heeft een dunne elastiek, verweerd door de zon. De ander beschikt over een sterke elastiek, die nagenoeg alles kan verdragen. Dat geeft een stabiele basis en een hoge piekbelasting. En vaak noemt men dit ook wel veerkracht.”
Het lichaam geeft signalen
De truc is om de signalen die jouw lichaam geeft in een vroeg stadium op te merken en ernaar te handelen.
Raimond: “Het lichaam geeft signalen af. Denk aan slaapproblemen, moeheid, hartkloppingen, een gejaagd gevoel, hoge bloeddruk of veel zweten. Vaak pikken mensen deze signalen pas te laat op. Zij gaan dan te lang door op hun reserve-energie. Wanneer er geen erkenning of verandering komt, blijven en verergeren de klachten. Het resultaat: uitvallen met een burn-out of overspanningsklachten.
Johanneke: “Als je lichaam iets aangeeft, dan zit daar vaak een oorzaak achter. Pijn is een indicator, het geeft een signaal. Luister goed naar je lichaam, herken en erken de signalen en onderneem actie. Door bijvoorbeeld meer rust te nemen. Of doorbreek een belemmerende overtuiging of bespreek het eens met iemand.”
Wat kun je als medewerker zelf doen?
Gelukkig zijn er dingen die jij zelf kunt doen en ondernemen om jouw mentaal welbevinden te verbeteren.
Johanneke: “Neem je eigen verantwoordelijkheid voor zelfzorg. Stel jezelf de vraag wat jij nodig hebt in deze situatie om goed voor jezelf te zorgen? Probeer met een helikopterview naar de situatie te kijken. Daar heb je zelf baat bij, maar ook je werkgever en omgeving. Niemand heeft er iets aan als je ziek wordt of omvalt. Zorg voor beweging, ga wandelen. Het liefst in de natuur. Gun jezelf ook rustmomenten, er gebeurt namelijk zo veel om je heen. Ademhalingsoefeningen helpen daar bijvoorbeeld ook goed bij. En durf je grenzen aan te geven. De werkdruk wordt in veel beroepsgroepen groter vanwege een medewerkerstekort. Wat daarnaast heel essentieel is: focus je op de dingen waar je zelf direct invloed op hebt. Probeer daarbinnen je werkplezier in te vinden. Het is heel menselijk om bijvoorbeeld wereldse zaken, organisatiecultuur of anderen te willen veranderen. Maar als je daar geen invloed op hebt dan is dat zonde van je energie. Je kunt natuurlijk wel betrokkenheid en verbinding voelen, zonder invloed uit te oefenen.”
Raimond: “Praktisch gezien moet er binnen de organisatie en bedrijfscultuur wel ruimte zijn om bovenstaande punten in te passen. Het is natuurlijk afhankelijk bij wat voor soort bedrijf je werkt. In een fabriek gelden andere normen dan op een kantoor. Daar ben je bijvoorbeeld meer gebonden aan vaste werktijden, terwijl je dit op kantoor wellicht zelf vrijer in kunt delen. Bedenk dus of jouw ideeën rondom werk passen bij het bedrijf en de functie waarin je nu werkt.”
Wat kun je als werkgever doen?
Ook als werkgever kun je invloed uitoefenen op het mentaal welbevinden van jouw medewerkers. Dit zorgt niet alleen voor meer werkplezier, maar ook voor minder verzuim.
Johanneke: “Het is belangrijk om transparant en eerlijk te zijn. Zorg dat medewerkers weten waar ze aan toe zijn en doe als werkgever ook wat je zegt. Zorg daarnaast dat medewerkers zich veilig en gehoord voelen en zorg voor gezelligheid en een fijne sfeer. Verder zijn zaken als zeggenschap geven, inspelen op behoeften van medewerkers en het motiveren van mensen essentieel.”
Raimond: “Kijk als werkgever niet naar de CAO, maar juist meer naar individuele trajecten. Hoe kun je ervoor zorgen dat er een goede wederzijdse relatie ontstaat? Geen generieke modellen, maar zet in op het bouwen aan een duurzame werkrelatie.”
Tot slot is er veel te winnen voor leidinggevenden in het voeren van het goede gesprekken.
Johanneke: “Besteed inderdaad aandacht aan het trainen van de communicatieve vaardigheden van leidinggevenden. Zodat zij persoonlijk leiderschap kunnen overdragen aan het team en mensen veilig en gericht kunnen coachen.”